متن زیر ترجمه و تلخیصی از نوشته دیوید راسل، هنر مورّخان شفاهی[۱] است. او نویسنده کتاب انقلابیِ آرام: یک تاریخ شفاهی[۲] است. این متن که از سایت کتابخانه دانشگاه سانتا باربارا اتخاذ شده، کارگاه عملی و توصیه‌های او برای انجام کار تاریخ شفاهی است. متن پیشِ رو ترجمه بخشِ قبل از مصاحبه این نوشته است.
اهمیت تاریخ شفاهی
تاریخ شفاهی، به‌وسیله بینش‌هایی که در منابع مکتوب غایب هستند، به مستند کردن تاریخ می‌پردازد. مورخ شفاهی باید منصف باشد. گوش بدهد و عقب بایستد. درعین‌حال، او باید با سؤال‌هایی که سبب غور در موضوع و گویا‌شدن جمله‌های مبهم می‌شود، جهت‌دهنده خط پژوهش باشد. مقصد نهاییْ تفسیر نیست، بلکه فراهم‌آوردن شواهدی واقعی است که مورخان از آن طریق بتوانند گذشته را بازسازی کنند. تاریخ شفاهی این فرصت را فراهم می‌آورد تا انگیزه‌های کنش‌ورزان و اهمیتی که به یک واقعه می‌دهند را بفهمیم. این رویکرد به ما کمک می‌کند تا علاوه بر فهم صرفِ واقعه، به نیت‌های کنش‌ورزان هم دست یابیم. تاریخ شفاهی امروز یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیلی در دست پژوهشگران است. گرچه انجمن تاریخ شفاهی دستورالعملی برای انجام مصاحبه‌ها تهیه کرده است، اما مورخان، دانشمندان علوم سیاسی و انسان‌شناسان برای اهداف خود روش‌های متنوعی را به‌کار می‌گیرند.
روش‌شناسی
روش‌شناسی ما مبتنی بر تعدادی رشته دانشگاهی مانند تاریخ، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، حقوق، ژورنالیسم و روان‌شناسی است. هر کدام از این رشته‌ها بینش‌هایی برای هنر مصاحبه در اختیار ما می‌گذارند و روش‌های به‌کار‌گرفته‌شده توسط تاریخ شفاهی را بارورتر می‌کنند. سبک‌های مصاحبه هر کدام، قوت و ضعف‌هایی دارد. هر کدام از این تفاوت‌ها، اگر چه کوچک، می‌تواند خروجی مصاحبه را شدیداً عوض کند. لازم است تأکید شود که روش‌شناسی متعاقب، مبتنی بر روش‌های موجود در کتب راهنمای تاریخ شفاهی نیست. بلکه مبتنی بر روش‌های ژورنالیسم، حقوق روان‌شناسی و تاریخ است. روش‌شناسی سه چیز را دربرمی‌گیرد: انجام پژوهش مقدماتی، نوشتن طرح تحقیق و انجام فرایند مصاحبه.
۱- پژوهش مقدماتی
مرحله پژوهش با شماری از گام‌های به‌هم‌مرتبط درگیر است:
پژوهش ادبیات: مدارک تاریخی موجود، اعم از اولیه و ثانویه، را بشناسید و در آنها تحقیق کنید. پرونده‌ای تاریخی، شامل مواردی که با تجارب زندگی سوژه‌های شما مرتبط است را فراهم کنید.
پرونده زیست‌نامه‌ای: پرونده‌ای زیست‌نامه‌ای برای هر کدام از مصاحبه‌شونده‌ها تدارک ببینید. این ممکن است شامل مقاله‌های روزنامه، نقد کتاب و… باشد.
مبتنی بر این پژوهش، نظم سوژه‌هایی که باید با آنها مصاحبه شود را تعیین کنید.
با سوژه تماس بگیرید و هدف و حوزه پروژه را به او بگویید و یک قرار ملاقات برای مصاحبه مروری بگذارید.
طراحی رویه[۳]
الف) انجام یک مصاحبه مروری
این یک جلسه عمومی است. نباید بیش از یک ساعت باشد. سؤال‌ها باید عمومی، در حوزه موردنظر، و در راستای تجربیات شخصی سوژه باشد. مسئله، توضیح درگیری‌های محقق و فهمیدن حوزه‌هایی است که سوژه می‌تواند، در آن، پرتوی جدید بیفکند. حتی اگر سوژه قادر به این کار نباشد، حداقل می‌تواند شواهد را تقویت کند.
ب) نوشتن یک رویه برای سوژه
مبتنی بر پژوهش اولیه و مصاحبه مروری، یک رویه برای تاریخ شفاهی بنویسید. رویه شامل لیستی از موضوع‌هایی است که در فرایند تحقیق باید پوشش داده شود؛ در پروژه‌هایی که با بیش از یک مصاحبه سر و کار دارید، برای هر مصاحبه یک فصل اختصاص بدهید، مانند نمونه‌های زیست‌نامه‌ای. هنگامی که درحال تهیه رویه تاریخ شفاهی در سطح گسترده هستید، یک شخص باید «ارزیابی شواهد موضوع» را برعهده بگیرد.
رویه، قبل از مصاحبه به سوژه داده می‌شود. این کار به او کمک می‌کند تا خود را برای مصاحبه آماده کند و صحت گفته‌هایش بالا برود. انقلابیِ آرامْ تاریخ شفاهی کارل راجرز[۴] است که من آن را مدون کرده‌ام. رویه این کتاب به ده فصل تقسیم شده است که هر فصل یک موضوع خاص دارد. رویه، مرتب کردن سوالات نیست، بلکه کار کردن روی نقشه کلی است. این نقشه کلی می‌تواند در جهت گنجاندن محتواهای جدیدی که در هر مصاحبه گفته می‌شود، جرح و تعدیل شود.
من برای شخصیت مهمی چون راجرز، بر جمعی از هم‌سن و سال‌هایش که همکارانش هم بودند، تمرکز کردم. آنها اطلاعات بسیار مهم و جدیدی درباره سهم راجرز در زمینه روان‌شناسی ارائه کردند. مثال زیر، رویه من برای تنظیم تاریخ شفاهی راجرز است:
کتاب: انقلابیِ آرام
فصل اول: سال‌های تکوین
[نوار اول، قسمت ۱]
موضوع‌های عمده:
- خلاصه زیست‌نامه خانواده
- رابطه با پدر و مادر
- رقابت‌های خواهرانه و برادرانه؛ شوخی‌ها و القاب مسخره
- دین و عبادت صبحگاهی
- تأثیرات ادبی و جهان خیالی
[نوار اول، قسمت ۲]
- معدل در اوک پارک[۵]، دوستان، معلمان و خانواده
- واروود[۶]، سازگاری با محیط جدید و اهمیت خانه به‌عنوان مفرّی برای فعالیت اجتماعی
- تأثیر برادرت لستر
- علم و کشاورزی علمی
- سال‌های دبیرستان، معلمان، دوره‌های مطالعاتی، فعالیت‌های مدرسه و زندگی اجتماعی
فصل دوم: دانشگاه ویسکانسین
[نوار دوم، قسمت ۱]
موضوع‌های عمده:
- دو سال نخست، انتخاب کشاورزی به‌عنوان رشته تحصیلی
- پیوستن به [۷]YMCA(انجمن مردان جوان مسیحی)، کانون دس موین
- سفرهای گسترده به شرق، خصوصاً چین
- رشد شخصی؛ پرسش از ارزش‌های غرب و واکنش والدین
[نوار دوم، قسمت ۲]
- برگشتن به ویسکانسین و تغییر رشته به تاریخ
- پایان‌نامه کارشناسی: به‌وجودآمدن ایده «اقتدار در دینِ» لوتر
- هلن الیوت (همسر راجرز)
- تصمیم به شرکت در سمینار وحدت الهیاتی، واکنش والدین، ازدواج و رفتن به نیویورک
ج) مرور رویه با سوژه
موضوع این جلسه، مرور رویه و جست‌وجو در همه اسنادی است که ممکن است سوژه داشته باشد. (عکس، نامه، روزنامه، قرارداد و…)
د) تدارک یک برنامه مصاحبه برای تاریخ شفاهی
بین مصاحبه‌ها باید فاصله باشد، اما نباید بیش از یک هفته باشد. این کار اجازه می‌دهد تا راوی درباره وقایع هفته قبل فکر کند و آماده جلسه بعدی باشد، یا اشتباهاتش را رفع و رجوع کند. من همیشه در ابتدای جلسه این را می‌گویم: «قبل از اینکه موضوع این هفته را شروع کنیم، چیزی هست که بخواهید به بحث‌های هفته گذشته اضافه کنید؟»
برای هر مصاحبه، یک فهرست سؤالات طراحی کنید
سوال‌ها چند روز قبل از مصاحبه باید آماده باشند. سوالات منحصراً مال شماست و نباید آنها را در جلسه مصاحبه ببرید. آنها را باید به خاطر سپرد. بردن سوالات در جلسه مصاحبه سبب می‌شود که راوی به لیست سوالات نگاه کند تا ببیند چقدر از کار پیش رفته است. حتی ممکن است سوالات را بگیرد و بخواند. این سبب از دست رفتن ارتباط چشمی می‌شود؛ و اگر در این امر زیاده‌روی شود، در ذهن راوی شک و تردید ایجاد می‌کند. ارتباط چشمی که از دست رفت، او فکر می‌کند که یا شما به گفته‌هایش باور ندارید، یا این که او زیاد حرف زده است؛ بنابراین می‌رود برای سوال بعدی.
خط پژوهش باید نقاطی را پی بگیرد که در رویه مشخص شده است. راوی را به انحراف نکشانید. آنها برای هر مصاحبه خود را آماده می‌کنند و با دور کردن آنها از دستور‌جلسه، ممکن است شواهد بسیار مهمی که او دارد را از دست بدهید. هدف این است که آنها را درون فرایند نگه‌دارید؛ به این امید که آنان بفهمند که دارند قصه‌شان را می‌گویند و آنچه می‌گویند، بخشی از مدارک تاریخی می‌شود.
الف) از رویکرد قیفی[۸] در نوشتن سوال‌ها استفاده کنید؛ همیشه از مسائل عمومی به سمت مسائل خاص حرکت کنید.
ب) بیانِ صریح و شفافْ ضروری است؛ بنابراین فقط یک مسئله و مفهوم باید در سوال بیاید، نه بیشتر.
ج) تاثیرگذارترین سوالات، سوالاتی است که تا حد ممکن ساده باشند؛ از فنی حرف زدن و همچنین، کوچه‌بازاری حرف زدن بپرهیزید.
د) طوری سوالات را بیان نکنید که حاویِ یک پاسخ یا پیش‌فرض درباره موضوع باشد.
ه) در به‌کاربردن صفات و قیدهای عمومی مانند «چندین»[۹] «اغلب»[۱۰] و «معمولاً»[۱۱] احتیاط کنید. این واژه‌ها برای همه معنای یکسانی ندارند.
و) از به‌کارگیری واژه‌هایی با معانی گنگ و مبهم مانند مردم[۱۲] و محیط[۱۳] بپرهیزید. این واژه‌ها ممکن است برای هر فرد یک معنا داشته باشند.
ز) از پرسیدن سوالات فرضیه‌ای بپرهیزید.
محمد جمشیدی
[۱]. The Art of the Oral Historian: https://www.library.ucsb.edu/special-collections/oral-history/oralhlec
[۲]. Quiet Revolutionary: An Oral History
[۳]. Treatment
[۴] Carl Rogersبنیان‌گذار جنبش روان‌شناسی انسان‌گرا و یکی از پرنفوذترین روان‌شناسان آمریکایی در قرن بیستم :
[۵]. Oak Parkروستایی در مجاورت شیکاگو :
[۶] . Warwoodشهری در ویرجینیای غربی :
[۷] . Young Men’s Christian Association
[۸]. Funnel
[۹]. several
[۱۰]. most
[۱۱]. usually
[۱۲]. population
[۱۳]. environment
ثبت ديدگاه